به گزارشامروله، از دیرباز ماه مبارک رمضان در استان کرمانشاه نیز همچون دیگر نقاط ایران با آداب و رسومی خاصی همراه بوده است. آداب و رسومی که بسیاری از آنها زبانزد بوده و مردم این دیار را در طی سالیان دراز به دینداری شهره کرده است.
از جمله آداب و رسوم مردم کرمانشاه در ماه مبارک رمضان می توان به «سحری خوانی» و «کاسه همسایه» اشاره کرد.
بسیاری از آداب و رسوم مردم کرمانشاه در ماه مبارک رمضان با سایر نقاط ایران مشترک است، اما برخی از آن ها شکل بومی تری یافته و متناسب با عقاید و فرهنگ مردم این دیار اجرا شده اند.
البته این نکته را نیز باید مد نظر داشت که برخی از آداب و رسوم مردم استان کرمانشاه چون «سحری خوانی» با پیشرفت علم و تکنولوژی و رسانه های جمعی به فراموشی سپرده شده و شکل دیگر یافته‌اند اما هنوز هم برخی از آنها جایگاه خود را حفظ کرده و در ماه مبارک رمضان آثاری از آنها در زندگی برخی روزه داران کرمانشاهی در برخی از نقاط این استان به چشم می خورد.
مردم استان کرمانشاه نیز چون دیگر مسلمانان از ابتدای ماه رجب و شعبان خود را مهیای ورود به ماه رمضان مبارک می‌کنند به پیشواز این ماه عزیز می روند و در پایانی ترین روزهای ماه شعبان آماده شدن برای ورود به ماه مهمانی خدا بیش از ماه های دیگر به چشم می خورد.
خانه تکانی یکی از آداب و رسوم مردم استان کرمانشاه پیش از ماه مبارک رمضان است که در برخی روستاها و شهرهای این استان هم اکنون نیز این رسم پسندیده ادامه دارد .
البته طی سال‌های اخیر غبارروبی مساجد در شهرها و روستاهایی که دارای مسجد هستند نیز در ادامه این رسم پسندیده به وجود آمده است و طی آن مسلمانان ایرانی و به ویژه کرمانشاهی چند روزی باقی مانده به ماه مبارک را اقدام به غبارروبی مساجد و خانه تکانی منازلشان می‌کنند.
از دیگر رسوم مردم کرمانشاه می توان به تهیه آذوقه برای ماه مبارک اشاره کرد و در گذشته های دور که چون امروز امکانات چندانی در اختیار مردم نبود تا روزانه احتیاجات خود را رفع کنند، از چند روز قبل از ماه مبارک آذوقه این ماه را که اغلب از بین غلات، حبوبات و خشکبار بود، خریداری می‌کردند در ماه مبارک رمضان از آن امساک و تناول کنند.
اردشیر کشاورز، پژوهشگر کرمانشاهی در گفتگو با خبرنگار مرصاد در خصوص آداب و رسوم کرمانشاهیان طی ماه مبارک رمضان اظهار داشت: مجموعه آداب و رسومی که در رمضان یا سایر ماه های مبارک، همچنین ماه های عزا چون محرم و صفر معمول بوده، چون جنبه ملی و عمومی داشته است، در تمام کشور به یک نحو و یکسان برگزار می شده است.
روژه داری در زبان کرده به «روژه، روژیتی و روژوانی» معروف است
وی با بیان اینکه همانطور که گفته شد، کلیات آداب و رسوم ماه مبارک رمضان در ایران تقریباً یکسان است، گفت: اما در محلی آداب و رسوم تابع شرایط خاص منطقه ای قرار می گرفته است وبا توجه تفاوت هایی که در بین اقوام و مذاهب مختلف کشور وجود دارد، تفاوتهایی نیز در جزئیات برگزاری آداب و رسوم مراسمات مختلف چون رمضان و محرم است.
به گفته این پژوهشگر کرمانشاهی، روزه و روزه داری در زبان کردی «روژه، روژیتی و روژوانی» نام دارد.
سحری خوانی و بیدار کردن مردم با «بوق حمام»
وی سحری خوانی را یکی از رسوم پسندیده کرمانشاهیان در این ماه مبارک دانست و گفت: پیش از اینکه وسایل ارتباط جمعی چند آن وجود نداشت عده‌‌ای داوطلب می شدند تا سحرگاه مردم روزه دار را از خواب بیدار کنند.
کشاورز تصریح کرد: سحری خوان ها، سحرگاهان به داخل کوچه های محل رفته و علاوه بر سر دادن ندا هایی مبنی بر اینکه «سحر شده است» دقُ الباب می کردند و روزه داران را برای خوردن سحری بیدار می کردند و با نزدیک شدن به اذان صبح مجدد ندای این که «اذان نزدیک است» را سر می دادند تا روزه داران از خوردن امتناع کنند.
این پژوهشگر کرمانشاهی اشاره‌ای به دیگر رسوم کرمانشاهیان قدیم در این ماه داشت و گفت: در گذشته افرادی به ارتفاعات شهر و روستا ها می رفتند تا با شیپور های به نام «بوق حمام» که از شاخ گاو و مصالح اینچنین ساخته شده بود، می دمیدند و مردم را از هنگام سحر اذان صبح و هنگام افطار مطلع کنند. همچنین عده ای با زدن تبل و دهل این کار را می کردند و مردم را از سحر و افطار مطلع می کردند.
قرار دادن توپ جنگی در داخل غارهایی مصنوعی بر ارتفاعات«دره لول» برای اطلاع اوقات شرعی به مردم
کشاورز ادامه داد: در گذشته در کرمانشاه بر ارتفاعات روستایی به نام «دره لول» واقع در انتهای کوچه ثبت یا همان بلوار شهدای رحماندپور کنونی که پس از آن به «تپه فتحعلی خان»«یکی از رجال قجر» معروف شد و در حدفاصل محلی به نام «بان سایه خان» در مسیر روستای « کَوَه پشته کش» خاک کنهایی وجود داشت که در آن غارهای مصنوعی بود و علت آن نیز این بود که مردم از خاک سفید آن برداشت می کردند و دیوارهای منازلشان را با آن سفید می کردند و پس از تخلیله و کندن این خاک ها غارهای مصنوعی ایجاد می شود و در محل این محل این غارها یک چادرهایی از ارتشی ها و سربازان ارتشی زده می شد و یک توپ ارتشی با خدمه لازم مستقر می کردند و با شلیک این توپ ها مردم از زمان اوقات شرعی سحر و افطار مطلع می شدند.
این پژوهشگر کرمانشاهی تصریح کرد: مردم در هنگام سحر و افطار با شلیک این توپ ها که فقط باروت و پارچه کهنه بود و ساچمه نداشت که آسیبی به مردم بزند، بیدار و مطلع می شدند.
آونگ ساعت «مسجد عمادالدوله» نشانگر اوقات شرعی در رمضان
وی افزود: ساعت «مسجد عمادالدوله» از دیگر ابزار هایی بود که برای بیدار کردن مردم کرمانشاه طی صد سال استفاده می شد،این ساعت از زمان قاجار یعنی سال ۱۲۸۵ هجری قمری از پاریس به کرمانشاه آورده شد و آونگ آن نشانگر اوقات شرعی بافت قدیمی کرمانشاه بود.
روئیت هلال ماه با چشم بر ارتفاعاتی چون پراو
کشاورز یادآور شد: از دیگر آداب مردم رفتن به ارتفاعات برای روئیت هلال ماه چه پیش از رمضان و چه هلال ماه شوال برای عید فطر بود و پیش از اینکه فن‌آوری‌های جدید چون «تلسکوپ» و رسانه‌ها روی کار بیایند، رویت هلال ماه نیز توسط افراد و تنها با چشم در ارتفاعات صورت می گرفت و مردم کرمانشاه بر ارتفاعاتی چون «پراو»، «تپه چیاسرخ»(پارک شیرین) و «سراب قنبر» می‌رفتند و به محض اینکه هلال ماه را رویت می شد آن را به وسیله توپ جنگی و یا شیپور به مردم اطلاع می‌دادند.
وی رسم «کاسه همسایه» را از دیگر رسوم کرمانشاهیان طی ماه مبارک برشمرد و گفت: در گذشته به دلیل اینکه سطح درآمد مردم پایین بود اغلب دیده می شد که خانواده های زیادی در خانه های بزرگ که ۲۰ اتاق و یا بیشتر داشت در کنار هم زندگی می کردند و هر کسی که در خانه یا همان اتاق خود غذایی می پخت، به دلیل اینکه بوی آن به خانه همسایه می رسید و البته به دلیل سخاوت این افراد، کاسه یا ظرفی از این غذا را به همسایه کناری می داد و به این ترتیب این رسم به «کاسه همسایه» معروف شد.
«کاسه همسایه» انفاق کرمانشاهیان در حق همسایه بی بضاعت
کشاورز افزود: این رسم پسندیده که نوعی انفاق نیز به حساب می آمد در بین کرمانشاهیان رواج داشت و گاهی اوقات کاسه همسایه طعامی برای همسایه فقیر و بی بضاعت می شد که قادر پخت غذای مذکور نبود. البته این رسم هنوز هم در بسیاری از محلات قدیمی کرمانشاه رایج است اما در سایر نقاط تا حدی کمرنگ شده و کمتر کسی این رسم پسندیده را اجرا می کند.
وی گفت: مردم کرمانشاه همچنین رسوم ای در شب های احیا برگزار می‌کردند و از مهمترین آنها عزاداری برای مولای متقیان علی علیه السلام در مساجد و تکایا بود. همچنین مردم کرمانشاه در قالب دسته جات عزاداری در هیئت ها که در نقاط مختلف شهر برپا می‌کردند به عزاداری برای مولای متقیان می‌پرداختند و همچنین شبهای قدر را تا اذان صبح احیا می‌گرفتند.
دست به دست کردن فطریه در سفره افطار شب عید فطر
وی ادامه داد: مردم کرمانشاه در پایانی ترین روز ماه مبارک رمضان دوره سفره افطاری جمع می شوند و فطریه خانواده را که از سوی بزرگ خانواده پرداخت می شود، دست به دست می کنند و آن را زیر بالش خود قرار می‌دهند تا صبح روز عید و قبل از اقامه نماز عید فطر آن را به فرد مستمندی که می شناسند، بپردازند.
این پژوهشگر کرمانشاهی گفت: از دیگر رسوم مردم کرد و استان کرمانشاه که شاید هنوز هم در برخی از روستاها رایج است، می توان به میهمانی روز عید فطر اشاره کرد.
وی تصریح کرد: در روز عید فطر همه مردم غذای مناسب و متناسب با روز عید را فراهم می کنند تا میهمانانی که روز عید به منزلشان می‌آیند، از این غذا بخورند به این صورت است که هر کسی که به منزل دیگری می رود با صاحب خانه آماده می شوند در منزل نفر بعدی به ترتیب نفرات بعدی می روند تا عید فطر را به آنان تبریک و تهنیت بگویند.
غذاهای محلی کرمانشاهیان بر سر سفره افطار و سحر
وی اشاره ای نیز به غذاهای سنتی مردم کرمانشاه در ماه مبارک رمضان داشت و گفت: مردم کرمانشاه اغلب در هنگام سحر از خشکبارهایی برای تقویت فرد روزه داراستفاده می کردند تا در طول روز بتواند قوت و توان خود را حفظ کرده و تا افطار دچار ضعف نشود.
کشاورز، «آش عباسعلی»، «حلیم» و «شله زرد با روغن کرمانشاهی»، «آش ترخینه»، «خورش خلال»، «سیب پلو»، «کوفته کرمانشاهی»، «هریس» نغذای با ترکیب گوشت و حبوبات» و «چنگال» را از جمله غذاهایی دانست که می توان به آن اشاره کرد کرمانشاهیان در ماه مبارک رمضان از آنها استفاده می کند.
وی افزود: مردم کرمانشاه بعد از افطار با خوراک هایی چون آش عباسعلی و حلیم به سر می بردند و وعده شام را که به آن «پاشام» گفته می شد با غذاهایی چون کوفته کرمانشاهی، خورش خلال، سیب پلو و... سپری می کردند.
آش عباسعلی ۲۰۰ سال قدمت دارد
این پژوهشگر کرمانشاهی عباسعلی را یکی از قدیمی ترین آش های کرمانشاهیان دانست که این آش بیش از ۲۰۰ سال قدمت دارد و آن را به آشپز متدین ماهری به نام عباسعلی نسبت می دهند.
وی افزود: آش از گوشت، نخود، لوبیا، عدس، پوره گندم، سبزیجات معطر، ادویه جات و روغن کرمانشاهی تهیه شده و یکی از غذاهای مورد علاقه و پای ثابت سفره افطار کرمانشاهیان است.
متأسفانه با ورود فناوری تقریبا تمام آداب و رسوم و پیشینه مردم به فراموشی سپرده شده و این فناوری آداب و رسوم را بلعیده و تقریباً چیزی از آن باقی نمانده است اما هنوز در برخی از نقاط بومی چون روستا با فرهنگ های بومی برخی از این آداب اجرا می شود.
نظر شما
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط مدیریت در وب سایت منتشر خواهد شد