به گزارشامروله، گروه دین و اندیشه_سعید طاوسی مسرور:در نگاه مقام معظم رهبری، مداحان جایگاه ویژه و بی‌نظیری در اصلاح جامعه دارند. ایشان مداحی را از اختصاصات شیعه دانسته و اهمیت آن را در خور مطالعه و تحقیق برشمرده است (دیدار با مداحان، ۱۱ فروردین ۱۳۹۵). شاهد دیگر توجه ویژه ایشان به اهمیت مداحی این است که مداحان مانند شاعران همه ساله دیدار خاص و ثابت با رهبری دارند. ایشان در ۱۳ خرداد ۱۳۸۹ در دیدار با مداحان، درباره سابقه این جلسه و چرایی تشکیل آن یعنی اهمیت مداحی و ظرفیت عظیم آن توضیح داده‌اند: «جلسه ما بیست و چند سال است که هر سال در این روز تشکیل می‌شود [از ۱۳۶۳]. … این ظرفیت موجود، خیلی ظرفیت عظیمی است. شاید این حرف را من خطاب به دوستانی که در این جلسه سالانه شرکت کردند، بارها گفته باشم؛ گاهی یک بیت شعری که شما می‌خوانید، از یک ساعت بحث مستدل یک گوینده ماهر تأثیرش در دل‌ها بیشتر است. خوب، این خیلی ظرفیت بزرگی است؛ از این ظرفیت باید خوب استفاده کرد. می‌توان با این امکان، با این ظرفیت عظیم، معارف اهل‌بیت را به کمک جنبه‌های عاطفی تا اعماق دل مردمِ چهارگوشه این کشور برد و آن را تعمیق بخشید؛ این چیز کمی نیست. ما امروز به این احتیاج داریم؛ همیشه احتیاج داریم. ما احتیاج داریم که ایمان‌هایمان مستحکم بشود، پایه‌های روشن پیدا کند، ثبات و ماندگاری پیدا کند، امواج گوناگونِ تبلیغات دشمن ما را تکان ندهد؛ ما همیشه به این احتیاج داریم».
در همان دیدار سال ۱۳۸۹ به جنبه‌ای دیگر از اهمیت مداحی در طول تاریخ تشیع اشاره کرده‌اند که عبارت است از حفظ یک جریان عاطفی متکی به منطق: «از اولِ تاریخ تشیع تا امروز، یک عنصر اصلی و اساسی در تشیع و جریان تشیع، همین جریان عاطفی است؛ البته عاطفه متکی به منطق، عاطفه متکی به حقیقت، نه عاطفه پوچ. … خدشه‌دار کردن این محبت به هر شکلی و به هر صورتی، خیانت به جریان عظیم محبت اهل‌بیت و پیروی اهل‌بیت است. این محبت را باید حفظ کنید. لذا شما می‌بینید در دوران ائمه (علیهم‌السّلام) این همه محدثین، این همه شاگردان آگاه و فقهای بزرگ در خدمت امام صادق (ع)، امام باقر (ع) و ائمه دیگر بودند، معارف را نقل کردند، احکام را نقل کردند، شرایع را نقل کردند، اخلاقیات را نقل کردند، شنیدند و نقل و ثبت کردند؛ اما در کنار همه اینها، باز وقتی انسان درست نگاه می‌کند، می‌بیند نگاه به دعبل خزاعی است، نگاه به سید حمیری است، نگاه به کمیت بن زید اسدی است. در حالی که امثال زراره و محمدبن‌مسلم و بزرگانی از این قبیل در دستگاه ائمه (ع) هستند، اما امام رضا (ع) دعبل را می‌نوازد؛ امام صادق (ع) سید حمیری را مورد توجه و محبت قرار می‌دهد؛ این به خاطر این است که آن جنبه ارتباط عاطفی و محبت‌آمیز، در شعر شاعران، مدح مادحان و ذکر ذاکران، به نحو اتمّ و اوفی وجود دارد، اما در دیگر جاها وجود ندارد؛ یا اگر هست، ضعیف است؛ یا این‌جوری بگوئیم، تأثیرگذاری آن ضعیف است. شعر، مدح، ذکر، این نقش را در تاریخ تشیع دارد». مجدداً در دیدار با مداحان در ۱۱ اردیبهشت ۱۳۹۲ شأن مداح و ستایشگر اهل بیت علیهم السلام را برانگیختن عواطف و سپس هدایت کردن این عواطف به سمت خرد و اندیشه دانسته‌اند و اشاره کرده‌اند که در طول تاریخ نیز همین قرار گرفتن عواطف در کنار عقل و خرد و استدلال، مایه‌ی حفظِ معنویت، دین و اخلاق بوده است».
در دیدار امسال در تاریخ ۲۶ بهمن نیز مجدداً به عصاره مجموع مطالب پیش‌گفته توجه داده شد: «جامعه مدّاح یک کار بزرگی بر عهده دارد و آن عبارت است از مدیریّت شادی و عزای جامعه؛ شما در حقیقت شادی‌های معنوی و عزاهای اساسی و قلبی و عمیق را مدیریّت می‌کنید، جهت می‌دهید، هدایت می‌کنید. آن جوامعی که این وضعیّت را ندارند، این مجالس را ندارند، این گریه‌ها را، این شادی‌ها را ندارند، این خلأ را احساس می‌کنند و بنده اطّلاع دارم یک جوری می‌خواهند این خلأ را درست کنند، پُر کنند و نمی‌شود؛ این کار شما است. سنّت این کار هم مربوط به امروز و دیروز نیست؛ از زمان ائمّه (علیهم السّلام) است. اینکه شما می‌بینید دعبل را یا امثال این بزرگواران را این جور تشویق می‌کنند، تحریص می‌کنند، پای شعرشان می‌نشینند، آنها را وادار می‌کنند به ادامه این کار، این همین کاری است که امروز شما دارید می‌کنید».
توجه رهبر معزز انقلاب به مداحی در دیدار با مداحان و ارشادات شفاهی خلاصه نمی‌شود بلکه ایشان در سال ۱۳۸۴ برای ساماندهی مداحی و امور مداحان، بنیاد دعبل خزاعی را تأسیس کرد که علاوه بر بیمه کردن مداحان، به آموزش آنان و اصلاح محتوای مداحی هم اهتمام داشته است. تشکیل شورای مشورتی ستایشگران اهل بیت (ع) با نام اختصاری شمس نیز از دیگر اقدامات بنیاد دعبل خزاعی برای ارتقای کیفیت مداحی و رفع آسیب‌ها و انحرافات آن بوده است. فعالیت‌های بنیاد دعبل خزاعی سبب شده که مورد هجوم رسانه‌ای دشمنان انقلاب اسلامی قرار گیرد.
استخراج الگوی مداح تراز انقلاب اسلامی بر اساس دوازده دیدار رهبری با مداحان از ۱۳۸۸–۱۳۹۸:
در این بخش با مراجعه به متن بیانات رهبر معزز انقلاب در دیدار با مداحان به ترتیب تاریخ، نکات مرتبط در ترسیم الگوی مداح تراز انقلاب اسلامی از بیانات ایشان استخراج شده است. البته انتخاب بازه یازده ساله اخیر به جهت قرابت زمانی و اهمیت وقایع رخ داده در مسیر جمهوری اسلامی از فتنه ۸۸ به بعد است نه اینکه نکات مربوط به الگوی مداحی صرفاً در این بازه زمانی بیان شده باشد. تقویت و اصلاح مداحی دغدغه همیشگی رهبری بوده است (برای نمونه نک. بیانات ایشان در پنج مرداد ۱۳۸۴، چهارده تیر ۱۳۸۶ و چهار تیر ۱۳۸۷).
در ادامه به بازه زمانی مورد بررسی این نوشتار پرداخته شده است به این صورت که ابتدا تاریخ دیدار رهبری با مداحان ذکر شده و سپس عناوین یا احیاناً کلمات و جملات متناسب با الگوی مداحی از متن بیانات رهبری در آن دیدار استخراج شده است.
۲۴ خرداد ۱۳۸۸
تقویت خط اتحاد شیعه و سنّی.
۱۳ خرداد ۱۳۸۹
گسترش معارف اسلامی و معنوی و انقلابی به شکل روشن و پراکندن هرچه بیشتر محبت اهل‌بیت در دل‌ها و در روح‌های انسان‌ها.
استفاده از شعر آموزنده و در یک کلام «شعر معرفت» که انتقال دهنده معارف اهل بیت (ع) و اخلاقیات باشد.
مرثیه خوانی مبتنی بر صدق و پرهیز از جعل.
استفاده از آهنگ سنگین، متین و هنرمندانه و عدم تقلید از آهنگ‌های حرام و گناه.
سوم خرداد ۱۳۹۰
استفاده از شعر خوب، آهنگ خوب و صوت خوب و عدم استفاده از از آهنگ موسیقی‌های لهویِ مضلّ عن سبیل اللَّه.
محتوای شعر: مناقب متقن اهل بیت (ع) باشد نه حرف‌های سست + نصایح اخلاقی + آگاهی‌ها و بصیرت‌بخشی ها نسبت به مسائل و حوادث زندگی.
ضرورت مطالعه برای مداحان.
تلاوت قرآن، انس با قرآن، انس با حدیث، آشنایی با معارف اهل‌بیت از طریق حدیث.
توجه به خدای متعال، حفظ و تقویت رشته ارتباط قلبی با ذات اقدس احدیت، با دعا، با توسل، با ذکر، با خشوع، با نماز نافله و خواندن دعاهایی چون دعاهای صحیفه‌ی سجادیه مناجات خمس عشر.
۲۳ اردیبهشت ۱۳۹۱
توصیه به پراکندن فضائل و معنویات در بین مردم و کمک به تربیت انسان‌ها.
لزوم خدایی بودن نیت مدح و ثناگستری.
کار مداح استفاده از هنر برای بیان حقیقت است (هم شعر هنر است، هم آهنگ هنر است، هم صدا هنر است).
توصیه به آگاهی بخشی مداحان در بخش‌های مختلف و متنوع.
۱۱ اردیبهشت ۱۳۹۲
شأن مداح این است؛ برانگیختن عواطف، و به کمک اندیشه و خرد بردنِ این عواطف. شأن مداح و ستایشگر این است که بتواند با بیان هنری، با شیوه‌ی هنری، با اجرای هنری، معرفت را در بین مردم گسترش دهد.
آفات فرصت سوز در مداحی: شعری که محتوا نداشته باشد، … یا اگر چنانچه در آن یک نکته ضعیف و احیاناً غلط وجود داشته باشد، … یا اگر چنانچه کیفیت اجرا جوری باشد که مرزهای شرعی را مخدوش کند، … یا اگر جوری باشد که نیازهای نقد را که امروز مردم به دانستن آنها احتیاج دارند، ندیده بگیرد.
استفاده از نعمت‌های صوت، شعر، لحن و آهنگ در جهت معرفت افزایی و نه در جهت اختلاف افکنی.
لزوم امید دادن به مردم.
مداحی، معرفت‌افزایی است. مداحی، پراکندن معرفت و حکمت و امید و عقیده‌ی راسخ است. مداحی، جوشاندن چشمه‌های عواطف در دل‌ها است؛ با استفاده‌ی از هنر شعر، هنر آواز، هنر اجرا.
لزوم مراعات اخلاق، تدین وعفت از سوی مداحان.
لزوم توجه به مدیحه و مولودی خوانی و شادی.
آخر فروردین ۱۳۹۳
آفات فرصت سوز مداحی: ایجاد بی اعتقادی به آینده و ناامیدی از آینده – عدم آگاهی بخشی نسبت به وضع و وظایف مردم - وحدت‌شکنی – کمک به دشمن در رسیدن به اهدافش – تشدید اختلافات مذهبی و زیاد کردن کینه‌ورزیهای مذهبی.
لزوم مراعات دقیق حدود ضوابط شرع.
توصیه به آموزنده بودن اشعار.
۲۰ فروردین ۱۳۹۴
ارائه الگو: مرحوم آهی، به عنوان مداحی متعهد، پایبند، خیرخواه و پر تلاش.
قدر دانستن فرصت حضور جمعیت انبوه بویژه جوانان در مجالس اهل بیت علیهم‌السلام و لزوم ترویج معارف دین و سبک زندگی اسلامی و سوق دادن مخاطبان برای عمل به مسئولیت‌های بزرگ این دوران.
پرهیز از انحراف و خرافه‌گرایی و ایجاد گره در اعتقادات جوانان.
۱۱ فروردین ۱۳۹۵
در مدح این بزرگواران -چه حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها)، چه ائمّه‌ی هدا (علیهم‌السّلام) - حتماً از مباحث کاربردی‌ای که در زندگی اینها هست، استفاده بشود [نه از تشبیه به ماه و خورشید].
توجّه به مسائل جاری روز.
تقویت بنیه فکری جوانان.
تبدیل جوانان به انسان‌های کارآمدی که با عزم جزم بروند دنبال کار، با یک اجرای عالی، هنرمندانه و پُرمغز [به جای بالا و پایین پریدن که عزاداری نیست].
مداحی به مثابه تبلیغات جمعی.
۲۹ اسفند ۹۵
لزوم نیت خدایی و استفاده از مداحی به نفع اسلام و مسلمین که موجب رضای خدا است.
حفظ قالب مداحی از آلوده شدن به قالب ترانه افراد دور از دین و دور از معنویّت و غرق در مادیات.
شایسته‌های محتوا: مسئله‌ی منقبت اهل‌بیت (علیهم‌السّلام) و دل‌ها را نزدیک کردن به محبّت و معرفت ایشان – آشنا کردن مردم با وظایف دینی‌شان – گفتمان سازی.
دعوت مداحان به آسیب شناسی مداحی.
۱۷ اسفند ۹۶
وظایف سنگین مداحان:
مقابله با جنگ نرم دشمن علیه کانون خانواده و زن ایرانی مسلمان با تاکید بر مسئله حجاب - ارتقای معرفت و ایمانِ مخاطبانِ - روشنگری سیاسی- ترویج اخلاق و رفتار اسلامی
۷ اسفند ۹۷
ویژگی‌های محتوای شعر: «شعر باید با مضمون و محتوای قرآنی و اسلامی و به تعبیر رایج امروز شماها، فاطمی و حسینی باشد. اهداف انقلاب را با دید روشن، با فکر باز، با اندیشه‌ی عمیق، در شعر بگنجانید و آن را با صدای خوش، با لحن خوش، با شیوه‌های هنری در جلسه القا کنید؛ این در حرکت عظیم ملّت ایران بلکه در حرکت اسلامی و امّت اسلامی تأثیر بسیار عمیقی خواهد داشت. من گاهی اوقات می‌شنوم که در جلسه‌ی مدّاح صاحب هنر، نه شعر و نه مضمون در جهت معرفت‌افزایی نیست؛ این گناه است، این ظلم است».
مقابله با نفوذ دشمن: «امروز دشمنان به زوایای زندگی من و شما ملّت انقلابی، با دقّت دارند نگاه می‌کنند که شاید نقطه ضعفی پیدا کنند و از آنجا نفوذ کنند؛ این مناطق نفوذ دشمن را شناسایی کنید، در مقابل آنها صف‌آرایی کنید؛ وقت را هدر ندهیم. امروز همه موظّفیم، همه مسئولیم؛ جامعه‌ی مدّاحان هم جزو جوامع مسئول کشور است. معارف اسلامی را [تبیین کنید]».
مقابله با برنامه دشمن بشریّت یعنی جریان سرمایه داری بین المللی و صهیونیسم بر ضد خانواده.
۲۶ بهمن ۱۳۹۸
جامعه‌ی مدّاح یک کار بزرگی بر عهده دارد و آن عبارت است از مدیریّت شادی و عزای جامعه.
مجهز کردن جوانهایمان به سلاح فکر و سلاح تفکّر صحیح که در معارف اهل‌بیت (علیهم السّلام) و معارف فاطمی موج می‌زند.
لزوم توجه شعرا و مداحان به مسئله‌ی سبک زندگی ائمّه (علیهم السّلام) و سبک زندگی اسلامی و فرهنگ‌سازی آنان در تحقق سبک زندگی اسلامی.
لزوم فرهنگ‌سازی مداحان در اموری چون تشکیل خانواده، ازدواج آسان و سخت‌گیری نکردن در امر ازدواج.
ترویج ایستادگی و تسلیم نشدن در مقابل زورگو.
برخوردار کردن جوانان از معنویّت، معرفت و بصیرت.
تاکید مکرر بر فرهنگ‌سازی مداحان.
جمع‌بندی و نتیجه‌گیری
از منظر رهبر معزز انقلاب حفظه الله تعالی، مداحی یک فرصت و یک ظرفیت عظیم است و در تحقق اهداف انقلاب اسلامی و جمهوری اسلامی بسیار مهم است. مداحان باید خودشان در آسیب شناسی مداحی پیش قدم شوند و آن را ارتقا دهند. در مداحی هم فرم و هم محتوا اصالت دارد. در عرصه فرم، ایشان بر آلوده نشدن مداحی به آهنگ‌های غربی، لهوی و فاسد تاکید دارند. در عرصه محتوا کلیدی ترین واژه ایشان، معرفت است و سپس اخلاق و معنویت. لازمه انتقال چنین محتوایی اخلاق، تدین و عفت خود مداح و نیت خدایی اوست.
وحدت و اتحاد و همدلی چه در سطح کشور و چه در جهان اسلام برای ایشان بسیار مهم است و مداحان تراز انقلاب اسلامی باید در این مسیر گام بردارند. آگاهی بخشی، بصیرت افزایی، امید افزایی از وظایف مداحان است و آنان باید در مسائل روز ورود کرده و روشنگری سیاسی کنند و با نفوذ دشمن مقابله کنند. فرهنگ‌سازی و ترویج سبک زندگی اسلامی و مقابله با جنگ نرم دشمن علیه کانون خانواده و زن ایرانی مسلمان با تاکید بر مسئله حجاب از وظایف سنگین مداحان است.
متناسب با شرایط خطیر کشور، لحن و تعابیر ایشان در برابر مداحان در سه دیدار اخیر (۱۳۹۶ و ۱۳۹۷)، از توصیه و تذکر و تشویق به بیان مسئولیت و وظیفه سنگین مداحان تغییر کرده است چنان که در دیدار امسال فرموده‌اند: «اگر به مسئولیّت هدایت … عمل نکنیم، مسئولیم پیش خدای متعال؛ یعنی وقتی یک وظیفه‌ای متوجّه ما شد، آن وظیفه را باید عمل کنیم؛ اگر عمل نکنیم خدای متعال به خشم می‌آید.... اگر شاعرید، اگر مدّاحید، اگر گوینده‌اید، اگر واعظید، هر چه معرفت شما بالاتر و بیشتر است، هر چه رتبه‌ی معنوی شما بالاتر است، در بارگاه عدل الهی و در محضر حق، توقّع از شما بیشتر و بالاتر است؛ این را همیشه باید به یاد داشته باشیم؛ از خدا هم باید کمک بخواهیم.».