به گزارشامروله، گروه سیاست:«مجلسدیگردر رأسامور نیست»؛ این جمله بارها و بارها از سویافرادمختلفو به ویژه کارشناسان سیاسی در نقد عملکرد نمایندگانمجلسدهم بهکار رفتهاست و حتی نمایندهای همچون محمود بهمنی هم درگفتگوباخبرنگارمهربر این مسئله مُهر تأیید میزند و رک وپوست کندهمیگوید که «مجلسدر این دوره از رأس امور بودن افتاد.» به عبارتدیگر کسانیکه عملکردمجلسفعلیرا مورد ارزیابی و نقدقرارمیدهند، دلایلی را برای ناکارآمدی اینمجلسبرمیشمارند که در این گزارش بهصورتگذرا به دلایل آنان پرداختهایم:
۱. نمایندگانِ وکیلالدوله
به گفته تحلیلگران سیاسی یکی از دلایل ناکارآمدیمجلسدهماین است که برخی از نمایندگانمجلساستقلال خود را از دست دادهاند و به جای آنکه نمایندهواقعیمردم و مطالبات آنها باشند، نماینده دولت و به تعبیر بهتر "وکیلالدوله" هستند.
سید احسانقاضیزاده هاشمی درگفتگوباخبرنگارمهردر اینبارهگفت: «اصلاحطلبان و فراکسیون امید برای برخورد جدی با ناکارآمدیها و بیتدبیریهای دولت جلو نیامدند و این امر منجر به ناکارآمدیمجلسدهم شد.»
حسینعلی امیریمعاونپارلمانیرئیسجمهور هم در گفتگوییتاکیدکرده بود که «ازمجلسدهمراضیهستیم»؛ گفتههای ویحکایتاز آن دارد که برخی از نمایندگان درمجلسفعلیطبقخواسته دولت عمل کرده و به جای رضایتملت، رضایت دولت را جلب کردهاند.
البته چهرهای چونسید مصطفیمیرسلیمعضومجمعتشخیص مصلحتنظامنیز اینموضوعرا مورد تأییدقرارمیدهد و درگفتگوباخبرنگارمهر، میگوید: «بسیاری از نمایندگانمجلسدهمبا دولتمردان زد و بند داشتند و عملاً با دولت مماشات کردند.»
هدایتالله خادمی یکی دیگر از نمایندگانفعلیمجلساست که درگفتگوباخبرنگارمهرمطالبی را درباره علت ناکارآمدیمجلسعنوان کرد و گفت: «اگرمجلسمنطبق با برنامهها کار نکند، نهادقویبرای برخورد با دولتوجودندارد.»
البته یکی دیگر از مسائلحائزاهمیت در اینبارهآن است که برخی از نمایندگان نزدیک به دولتعلاقهدارند که درمجلسبعدی وکیلالدوله و به تعبیر دیگر بله قربان گوی دولت باشند و به حدیطعمهمراهی با دولت به کامشان شیرین آمده که باز هم از دوستان خود در دولت میخواهند که به انتخابات ورود کنند.مؤیداین مسئله اظهاراتمعاونپارلمانی رئیسجمهور است که اخیراً در اینبارهگفته است:«گاهی برخی نمایندگان که خیلی با دولت همراه و همکار هستند و تحت عنوان لیست دولت واردمجلسشدند به من گله میکنند و میپرسند پس کی میخواهید سازماندهی کنید و برایمجلسآینده برنامهریزی کنید.»
۲. ضعف نظارتی
یکی دیگر از دلایلی که برای ناکارآمدیمجلسمطرح میشود، این است که برخی از نمایندگانمجلس، قدرت استفاده از اختیارات قانونی و نظارتی خود را ندارند و نمایندگانی هستند که هرگز در دوره نمایندگی خود از ابزارهایی چون طرح سوال از وزرا،استیضاحآنان وتذکرشفاهی و کتبی به دولتمردان استفاده نکردهاند.
مهدی شیخ عضو فراکسیون امیدمجلسدهم درگفتگوباخبرنگارمهر، بدون توجه به ابزارهای نظارتیمجلستاکیدمیکند که «سوال از وزرا باعث میشود وقتمجلسگرفته شود و همچنین مشکلات زیادی را برای وزرا ایجاد میکند.»اینجا بخوانید
محمدرضا صباغیان درگفتگوباخبرنگارمهر، با بیان اینکهمجلسشورای اسلامی کهدر رأسنظامجمهوری اسلامیاست، متأسفانه به دلایلی در معرض ناکارآمدیقرارگرفته است، گفت: «بخشی از اینضعفبه عملکرد نمایندگان برمیگردد که به اصل کار خود یعنی قانونگذاری ونظارتتوجه لازم را ندارند.»
محمود صادقی یکی دیگر از اعضای فراکسیون امید درگفتگوبامهربا اشاره بهضعفنظارتیمجلسدهم، میگوید: «همراهی فراکسیون امید و دولت در مقاطعی از بار نظارتی ما کاسته است.»اینجا بخوانید
احسان قاضیزاده هاشمی درگفتگوباخبرنگارمهردر همین رابطه معتقد است: «اعضای فراکسیون امید در اوج ناامیدی هستند، علت ناامیدی اصلاحطلبان وامیدیهااین است که نتوانستند قانون خوبی به تصویب برسانند یانظارتدقیق بر عملکرد دولت داشته باشد.»
این نمایندهمجلسدهمتصریح کرد: «مجلس باید عملاً نهاد ناظر بر دولت باشدامامتأسفانه طی سالهایاخیرشاهدبودیم که دولتها کاندیداهای موردنظر خود را به مردم معرفی میکنند و اینافرادبهمجلسراه مییابند ودر واقعمجلسبهحیاط خلوتدولت تبدیل میشود و بنابرایننظارتقویوجودندارد.»
۳. دخالت در امور اجرایی
یکی دیگر از انتقاداتی که به نمایندگان میشود این است که آنان به جای انجام وظایف قانونگذاری ونظارت، به اموری ورود میکنند که هیچ ارتباطی به آنان ندارد.برای مثالهستند نمایندگانی که در هر کاری حتیانتخابیک مدیر استانی هم دخالت میکنند. اینموضوعبه حدیبارزاست که بسیاری از خود نمایندگانمجلسهم به دخالتهای همکاران خود در انتصابات استانی گله دارند و بر این باور هستند که دخالت در انتصاباتدونشأن نمایندگان است.
ابوالفضل حسنبیگی، نماینده مردم دامغان در اینبارهمیگوید: «برخی نمایندگانمجلسدر کارهای اجرایی دخالت میکنند و بار اجرایی کشور را بهدوشمجلسمیاندازند و نمایندگانمجلسرا ازتحقیقو تفحص،استیضاح، سوال و پیگیریهای قانونی خودشان دور میکنند.»
۴. محافظهکاری
محافظهکاری یکی دیگر از مشکلات نمایندگان این دورهمجلسشورای اسلامی است. اینافرادبعضاً در جلسات خصوصی حرفهایی میزنند و انتقادهایی به مسئولان دارنداماجرأت نمیکنند که این مباحث را در جلسات علنیمجلسو یا مصاحبه با رسانهها مطرح کنند که در این شرایط این نمایندگان نمیتوانند برایملتکار کنند ومجلسهم کارکرد خودش را از دست میدهد.
محمدرضا عارفرئیسفراکسیون امیدمجلسیکی از نمایندگان این دوره است که با اظهاراتش ثابت میکند که نمایندهای محافظهکار است چرا که در جایی میگوید: «وقتی من میتوانم در جلسات خصوصی به وزراتذکردهم، دیگر نیاز نیستموضوعرا به صحن علنی بکشانم.»
۵. عدم تخصص
یکی دیگر از دلایلی که برای ناکارآمدیمجلسعنوان میشود این است که تحصیلات برخی از رؤسای کمیسیونهایمجلسبا آن کمیسیونی که در آنفعالیتمیکنند مطابقت ندارد و بر ایناساساینافرادآن طور که باید و شاید به زیر و بم مسائل آن کمیسیوناشرافندارند.
الیاس حضرتی که توانست جای محمدرضاپورابراهیمیرا در کمیسیون اقتصادی بگیرد، یکی از رؤسای کمیسیونمجلساست که مدرک تحصیلیاش ارتباطی با این کمیسیون ندارد و دارای مدرک کارشناسی ارشد مدیریت دولتی است. مدارک تحصیلی عبدالرضا عزیزی،رئیسکمیسیون اجتماعی و محمدرضارضاییکوچی،رئیسکمیسیونعمرانهم با سمتهای آنان در کمیسیون همخوانی ندارد چرا که این دو نماینده فارغالتحصیل دکترای پزشکی هستند. محمدجواد کولیوند،رئیسکمیسیون شوراها و امورداخلیکشور هم دارای مدرک کارشناسی ارشد مدیریت صنعتی است و تحصیلاتش با مسائلی که اغلب در این کمیسیون موردمباحثهقرارمیگیرد، ارتباطی ندارد.
البته این مسئلهفقطدرباره رؤسای کمیسیونهایمجلسصدق نمیکند و در میان نمایندگانمجلسهم به کرات دیده میشود کهسوابقو تحصیلاتشان هیچ گونه سنخیتی با کمیسیونی که در آنفعالیتمیکنند، ندارد و اینافرادبه جهت عدمتسلطبر مسائل تخصصی کمیسیونهای متبوع خود، باعث ناکارآمدیمجلسدهم شدهاند.
۶. نبود فراکسیوناکثریت
از دیگر عوامل ناکارآمدی مجلسدهماین است که عدهای از نمایندگان این دوره، بعد از ورود بهمجلسدر هیچکدام از فراکسیونهای نمایندگان ولایی و امید حضور نداشتند و وارد فراکسیون مستقلین شدند و به عبارت دیگر، اینموضوعسبب شد فراکسیون مستقلین براینخستین باردرمجلسدهمشکل گیرد و نبود فراکسیوناکثریتدرمجلسدهم به شدت به بهارستان ضربه زد.
جبارکوچکینژاد با اشاره به عملکردمجلسدهم، اظهار داشت: «معتقدمضعفدورهدهممجلسشورای اسلامی نسبت به ادوار هشتم ونهمکاملاً نمایان است.» ویتاکیدمیکند: «نمایندگانی که در دوره دهم با ساختارهای تازه بهمجلسآمدند، چهرههای سیاسی،قدرتمندو تصمیمساز نبودند و بنابراین برآیند عملکرد این دوره ازمجلسقابل توجهنبود.»
عضو فراکسیون نمایندگان ولاییمجلسشورای اسلامی گفت: «در مجالس گذشته دو فراکسیونقدرتمندوجودداشت،امادرمجلسدهمهیچ فراکسیونقدرتمندینداشتیم و در طرحها و لوایح مهم تکلیف روشن نبود کهافرادبه چه رأی میدهند.»
عبدالرضا مصرینایب رئیسمجلسهم به این نکته صحه میگذارد و میگوید: «مجلس برای تصمیمگیریهای قاطعانه، باید فراکسیوناکثریتداشته باشد. نبود فراکسیون دارایاکثریتدرمجلسسبب ناکارآمدی بهارستان میشود، همانگونه که درمجلسدهمرخ داد.»
۷. لابی با دولت
یکی دیگر از مشکلات نمایندگان مجلسدهماین است که اغلب آنان برای حل مشکلات حوزه انتخابیه و همچنین دستیابی به اهداف شخصی خود با دولتمردان و به ویژه وزرا لابی میکنند و اینموضوعدر زمان بررسی طرح سوال از وزرا و یااستیضاحآنان در خانهملتبه حدی مشهود است که نیاز به توضیح بیشتر ندارد.
جبارکوچکینژاد در اینبارهمیگوید: «مجلس دهم فراکسیوناکثریتنداشت و لابیگری و باندبازی در آنجایفراکسیونقدرتمندو با پشتوانه را گرفت ومجلسرا در بسیاری از مقاطع منحرف و دچارمشکلکرد.»
البته دادوستد نمایندگان با دولتمردانفقطمحدودبه روزهای بررسی طرح سوال از وزرا و یااستیضاحآنان نیست و در زمان بررسی لایحه بودجه سالیانه همشاهدآمد و شد بسیارزیاددولتمردان درمجلسهستیم.
احمد بیگدلی عضو فراکسیون امید درگفتگوباخبرنگارمهر، اینموضوعرا یکی از آسیبهایمجلسشورای اسلامی میداند و میگوید: «از زمانی که لایحه بودجه از سوی دولت بهمجلسارائه میشود، شاهدیم راهروهایمجلس، کمیسیونهای تخصصی و همچنین صحن علنی شلوغ میشود و بسیاری از مسئولان به دنبال افزایش بودجه دستگاههای خود هستند و معمولاً لابی هر کس بیشتر باشد، بودجه بیشتری میگیرد.»
وی ادامه داد: «همچنین برخی از نمایندگانمجلسمعمولاً در زمان بررسی بودجه سالانه به دنبال آن هستند که اعتبارات بیشتری را برای تکمیل پروژههای عمرانی حوزههای انتخابیه خود بگیرند.»
در پایان باید گفت کهمردممجلسناکارآمدی را که بر دولتنظارتنمیکند و خودش را از رأس امور بودن پایین انداخته، نمیخواهند و به دنبال شکلگیری مجلسی مقتدر هستند که نمایندگانش به جای وکیلالدوله بودن، بهفکردفاع از منافعملتباشند.