توسعه با ابزار گسترش فرهنگ بومی/وقتی بازی‌های محلی کارآفرین هستند

به گزارشامروله، صنایع فرهنگی یکی از نمودهای خارجی فرهنگ یا شکل بیرونی و نمادین آن است و براساس تعريف يونسكو «صنايع فرهنگی به صنايعی گفته می شود كه خروجی های خلاق و هنری ملموس و ناملموس توليد می كنند و دارای پتانسيل توليد، ثروت و ايجاد درآمد از طريق بهره برداری از دارايی های فرهنگی و توليد خدمات و كالاهای دانش بنيان هم سنتی و هم نو هستند».

آنچه که از تعریف یونسکو برداشت می شود نقش موثر این صنایع بر تولید درآمد و ثروت است بنابراین در پی توجه به آن رشد اقتصادی و سپس رشد جامعه را در سایر بخش ها اعم از اجتماعی، فرهنگی و... شاهد خواهیم بود و به نوعی می توان این صنایع را که خود نمود فرهنگ است راهکاری برای توسعه فرهنگ نیز برشمرد.

توجه به صنايع فرهنگي برای دستيابی به راهكارهای جديد، خصوصا  اشتغال زايی جوانان، بيش از پيش توجه سياستگذاران و تصميم سازان در سال های اخیر را به خود جلب کرده استاز جمله آثار رشد اقتصادی هر جامعه که بسیار ملموس و قابل مشاهده است می توان به کاهش معضلی چون معضل بیکاری اشاره کرد که خود این معضل نیز تبعاتی چون طلاق، اعتیاد و جرایمی چون دزدی و... را به یدک می کشد و در نبود یا رفع آن می توان شاهد کاهش آمار چشمگیر همه موارد ذکر شده بود.

لذا با توجه به تعاریف مذکور، توجه به صنايع فرهنگي برای دستيابی به راهكارهای جديد، خصوصا اشتغال زايی جوانان، بيش از پيش توجه سياستگذاران و تصميم سازان در سال های اخیر را به خود جلب کرده است.

خبرنگار مهر در این گزارش سعی دارد تا به تاثیر «ورزش های بومی و محلی»  و توجه به حفظ، توسعه و معرفی آن به عنوان یکی از نمودهای صنایع فرهنگی بپردازد و اینکه این صنعت در قالب «صنعت گردشگری» که امروزه به عنوان یکی از صنایع پول ساز و تولید کننده ثروت در جهان مطرح بوده، چگونه می تواند به رشد اقتصادی استانی چون کرمانشاه که همواره جایگاه اول تا سوم بیکاری را به خود اختصاص داده است موثر باشد.

همچنین در تعاریف متعدد از ورزش های بومی محلی، از آن به عنوان یک ضرورت ارزشمند برای توسعه جامعه یاد شده است.

تعاریف دیگری نیز از تاثیر این بازی ها بر ابعاد مختلف جامعه خصوصا فرهنگ وجود دارد که از آن جمله می توان به این تعریف که «برای حضور فرهنگ های ایرانی در عرصه جهانی، نیاز به خودباوری ملی، محلی و بومی داریم» اشاره کرد.

بنابر تعریف بالا، اصالت فرهنگی ایران نیز مستلزم توجه به همه فرهنگ و ارزش های بومی دانسته شده و نشان می دهد که مقابله با فرهنگ های تهاجمی و ضد ارزش در مقابل فرهنگ ما نیازمند تقویت آداب، رسوم و فرهنگ های بومی و محلی و بسط و گسترش آن است تا بتوانیم با فرهنگی منحصر به فرد و پویا در عرصه جهانی حاضر شویم.

از سوی دیگر و در تعاریف متعدد، توجه به فرهنگ بومی و محلی زمینه ساز توسعه همه جانبه یک جامعه معرفی شده که در کشوری چون ایران ما که به سمت توسعه پایدار حرکت می کند بسیار حائز اهمیت است.

براساس تعاریف ذکر شده و نظرات کارشناسان اگر ویژگی های فرهنگی، که در این گزارش در قالب بازی های بومی و محلی بیان می شود به درستی در سطح ملی منعکس شود می تواند کسب درآمد زیادی را از طریق جذب گردشگران به دنبال داشته باشد و این موضوع خود با ایجاد اشتغال و کاهش معضلات نشات گرفته از آن همراه و مقارن خواهد بود و همچنین و در پی آن می توان شاهد رشد فرهنگ و معنویت نیز در جامعه بود.

بازی های محلی و سنتی استان کرمانشاه

بازی‌ های محلی استان کرمانشاه، ریشه در فرهنگ و آداب و رسوم خاص کردها داشته و هم اکنون ۲۰۰ بازی بومی و محلی در کرمانشاه وجود دارد.

ارچن، آسیا، آقا دای آقا دای، باز پران، باوا گیجه، بوک بوک، پال پال لنجه، جلی تر، خلور تانی، گوره کانی یا هه ملو قوانی، آلنجی کولنجی یا آسمان رنگه، چوزی، خط خط، کلاوریزان، هیلکه مارانی (تخم مرغ شکستن)، خرمایله (خواستگارى از شرف نسا) و  کتک‌پرانى» از جمله بازی های بومی محلی کرمانشاه است که هریک ویژگی های خاص فرهنگی را از یک منطقه از استان به همراه داشته و معرفی می کند.

به رغم وجود ۲۰۰ بازی بومی و محلی در کرمانشاه ما نه تنها نتوانسته ایم توسعه اقتصادی مد نظر را به دست آوریم بلکه حتی بسیاری از این بازی ها به دست فراموشی سپرده شده استآنچه در این گزارش مورد اهمیت است و در مقدمه نیز به آن پرداخته شده است نقش و تاثیرات این بازیها بر توسعه اقتصادی است اما علی رغم وجود این ۲۰۰ بازی بومی و محلی برای استانی چون کرمانشاه ما نه تنها نتوانسته ایم توسعه اقتصادی مد نظر را به دست آوریم بلکه حتی بسیاری از این بازی ها به دست فراموشی سپرده شده و نسل کنونی تقریبا با آن بیگانه اند و این بیگانگی با آن به نوعی سدی در برابر بسط و گسترش آن نیز محسوب می شود.

مشکلات مالی که این روزها به عنوان بهترین بهانه از سوی مسئولین برای توجیه اقدامات انجام نشده بیان می شود، نیز به عنوان یکی از موانع معرفی، حفظ، بسط و گسترش بازی های بومی و محلی از زبان مسئولین و متولیان آن مطرح است، که اگر این توسعه و معرفی بازیهای مذکور اتفاق بیفتد توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی را نیز برای استان در پی خواهد داشت.

 تاکنون ۲۰۰ بازی بومی و محلی در کرمانشاه شناخته شده است

رئیس هیئت بازی های بومی و محلی استان کرمانشاه در گفتگو با خبرنگار مهر، با بیان اینکه نمی توان عدد مشخصی را برای تعداد بازیهای بومی و محلی در استان کرمانشاه اعلام کرد گفت: تاکنون حدود ۲۰۰ بازی بومی و محلی در استان شناسایی شده است که ممکن است بخشی از آن مختص منطقه کرمانشاه و بخش هایی نیز مختص مناطق هم جوار استان باشد و یا بخشی از این بازی ها نیز از طریق رسانه هایی چون کتاب، تلویزیون و... وارد فرهنگ استان کرمانشاه شده است.

غلامرضا شیروانی تصریح کرد: ورود برخی از بازیهای بومی و محلی به فرهنگ استان کرمانشاه می تواند در نتیجه مهاجرت نیز اتفاق افتاده باشد و مهاجرینی که از استان های دیگر به این استان آمده اند، آن فرهنگ را به همراه خود به کرمانشاه آورده و به نوعی به فرهنگ استان ضمیمه کرده و هم اکنون و بعد از مدتی به عنوان فرهنگ کرمانشاه و بازی های بومی و محلی کرمانشاه شناخته شده باشند.

وی افزود: هم اکنون برخی از استان ها مصرانه بر تعداد بازیهای بومی و محلی مناطقشان پافشاری داشته و همه بازیهای موجود را مختص مناطق خود می دانند اما با توجه به اینکه ما در جریان امور بازیهای بومی و محلی در فدراسیون نیز هستیم مشاهده می کنیم که برخی از بازیهای بومی و محلی که در استان کرمانشاه و به عنوان بازی بومی و محلی این منطقه مطرح شده، در استان های دیگر نیز وجود دارد و متاسفانه تحقیقات مشخصی تاکنون در این زمینه وجود نداشته که برای مثال مشخص کند که بازی مشترکی بین اصفهان و کرمانشاه مختص کدام یک از این استان ها است.

شیروانی گفت: بنابراین ممکن است در بحث ارتباطات فرهنگی یا مهاجرت تعدادی از بازیهای سایر استان ها به کرمانشاه وارد شده و یا از کرمانشاه به استان های دیگر منتقل شده باشد.

متولی حفظ و ساماندهی بازیهای بومی و محلی در کرمانشاه مشخص نیست

رئیس هیئت بازیهای بومی و محلی استان کرمانشاه در پاسخ به این سوال خبرنگار مهر که «چرا علی رغم وجود این تعداد و تنوع در بازی های بومی و محلی در استان کرمانشاه، نتوانسته ایم از آن به عنوان یک ظرفیت برای درآمدزایی استفاده کنیم؟»، نبود متولی را یکی از مهمترین دلایل برشمرد و گفت: هنوز در استان کرمانشاه مشخص نشده که بحث حفظ و نگهداری این میراث فرهنگی و معنوی بر عهده کدام سازمان است.

وی افزود: در ارتباطاتی که با برخی از محققین استان داریم می بینیم که به صورت خودجوش تحقیقاتی انجام و بازیهایی شناسایی شده است اما برای چاپ آن حتی نمی دانند که باید به کجا مراجعه شود و در واقع حامی مالی ای برای این قضیه وجود ندارد و سرمایه گذاری و اعتبار خاصی برای این موضوع نیست که کار حمایت و آنچه که مربوط به استان کرمانشاه است ثبت و به عنوان یک میراث نگهداری شود.

 شیروانی، بازیهای بومی و محلی را به یک طفل بی سرپرست که ولی خود را نمی شناسد تشبیه کرد.

رئیس هیئت بازیهای بومی و محلی، در پاسخ سوال دیگری مبنی بر اینکه «با توجه به اینکه بسیاری از بازیهای بومی و محلی پیش از این طی یک فرهنگ شفاهی و سینه به سینه منتقل شده است و برای آن متولی مالی خاصی نیز مطرح نبوده، چرا هم اکنون و طی دهه های اخیر این اتفاق نیفتاده و در اینخصوص چه باید کرد؟»، گفت: بخشی از تعلیماتی که یک فرد در طی زندگی می گیرد از خانواده، بخشی از اجتماع و بخشی نیز از یادگیری کلاسیک (آموزش و پرورش) است، متاسفانه در آموزش و پرورش برای این موضوع برنامه ای وجود ندارد و در هیچ کتابی نیز مکتوب نشده است و به عنوان یک منبع یا واحد درسی از سنین کودکی آموزش داده نشده است و حتی اگر این بازیها در سنین دانشگاهی نیز ارائه و آموزش داده شود تاثیر چندانی نخواهد داشت، چرا که طبیعت آموزش بسیاری از بازیها مربوط به دوران کودکی است و نمی توان این بازی را در دانشگاه ها احیا کرد.

ضرورت آموزش بازیهای بومی و محلی از کودکی

وی افزود: بنابراین می طلبد که آموزش این بازیها از همان سنین پیش دبستانی، کودکی و نوجوانی که ظرفیت یادگیری قوی وجود دارد صورت گیرد.

شیروانی، بخشی دیگر از آموزش ها را آموزش از طریق خانواده ها دانست و تصریح کرد: متاسفانه در زندگی امروزی و فشارهای ناشی از کار و زندگی در کنار آپارتمان نشینی و محدودیت مکان، عدم ارتباط بین فرزندان با هم و جامعه، فضای تک فرزندی ایجاد شده و... همه دست به دست هم داده که چیزی به عنوان اطلاعات طبقه بندی شده و حتی نامنظمی در این مورد نداشته باشیم که به فرزندانمان منتقل کنیم و بسیاری از بازی های کنونی نیز در آینده نزدیک به فراموشی سپرده خواهند شد و یا حتی بسیاری از بازیهای ما به فرهنگ های دیگری ورود کرده و به اسم استان ها و حتی کشورهای دیگر ثبت شود.

رئیس هیئت بازیهای بومی و محلی استان کرمانشاه تصریح کرد: بسیاری از بازیهایی که امروز ما به اسم ورزش انجام می دهیم شاید بخشی از آن در فرهنگ گذشته ما وجود داشته است اما چون آن را شناسایی و مدیریت نکرده ایم سر از جاهای دیگر درآورده که از آن جمله می توان به بازی کبدی که خاستگاه معرفی شده کنونی آن هند است اشاره کرد و وقتی که وقتی به فلسفه و گذشته آن برمی گردیم می بینیم که خاستگاه این ورزش استان سیستان و بلوچستان بوده و متاسفانه هم اکنون فدراسیون و تشکیلات آن در کشورهای هند و پاکستان است.

وی تاکید کرد: با شرایط ذکر شده، چنانچه در آینده فکری برای حفظ، ثبت و معرفی این بازی ها نشود ممکن است در آینده بسیاری از آنها به دست فراموشی سپرده شود.

لزوم برگزاری جشنواره های بومی و محلی در روستاهای محل شکل گیری

شیروانی  از جمله راهکارهای موثر در حفظ و معرفی این بازی ها را  برگزاری جشنواره ها دانست و گفت: در این جشنواره ها متنی از حالت داستان و نقل قول به نمود بیرونی یا همان نمایش تغییر ساختار می دهد و ما برای تقویت هر چه بیشتر آن تلاش کردیم این جشنواره ها را در فضاهای بکر روستایی برگزار و از زبان مردم محلی این بازیها را روایت کنیم و نمایش آن نیز توسط همان مردمی باشد که این بازی در آنجا شکل گرفته است.

 وی این اقدام را اقدام مناسبی برای تقویت و معرفی این بازیها برشمرد وافزود: این اقدامات تا حدی می‌تواند بازیهای بومی و محلی را احیا می کند اما بازهم کافی نیست و یکی از مهمترین راهکارهای آن بعد از مشخص شدن متولی آن این است که ادارات متولی بودجه ای را برای آن پیش بینی کنند تا این مطالب در درجه اول مکتوب شود و این بازیها، نحوه برگزاری آن، اسم، ریشه و دلیل شکل گیری آن از طریق آثار مکتوب معرفی شود و سپس آن را در مدارسمان آموزش داده و آن را رایج کنیم.

رئیس هیئت بازیهای بومی و محلی استان کرمانشاه تصریح کرد: بازیهایی مانند والیبال، فوتبال و بسکتبال چندسالی بیش نیست که در مدارس ما رایج شده است، بنابراین می توان کاری کرد که همین بازیها هم در مدارس استان مرسوم شده و محور فعالیت‌ های ورزشی دانش آموزان ما شود.

وی تاکید کرد: تربیت بدنی بدون کمک آموزش و پرورش و بدون همراهی آن نمی تواند در این مسیر موفق شود و آموزش و پرورش هم نمی تواند بدون اینکه ارگان هایی که متولی این موضوع هستند و البته شناسایی آنها نیز وظیفه آموزش و پرورش نیست همکاری لازم را داشته باشند موفق عمل کند.

بازیهای بومی و محلی در متن زندگی ورزشی مردم قرار گیرد

شیروانی گفت: بنابراین کسانی که دغدغه فرهنگی دارند باید در این قضیه ورود کرده و مشخص کنند که متولی شناسایی، احیا، ثبت و معرفی این بازیها کدام اداره می تواند باشد و پس از آن ساختار آموزشی آموزش و پرورش با همراهی تربیت بدنی آن را در متن زندگی ورزشی مردم قرار دهند.

وی، در پاسخ به این سوال خبرنگار مهر که «نمود عینی بازیهای بومی و محلی و شکل اجرای آن در کرمانشاه هم اکنون چگونه است و چقدر توانسته در جذب مخاطبان به عنوان یک صنایع فرهنگی در قالب صنعت گردشگری موثر باشد؟»، گفت: برای حفظ بازیهای بومی و محلی و معرفی آن باید داشته های ما در سه حوزه دست نخورد اول اینکه در اجرا باید سعی کنیم در امانتی که داریم دست نبریم و تغییری در آن ایجاد نکنیم و این به معنای آن است که باید در ثبت آن دقیق عمل کنیم.

رئیس هیئت بازیهای بومی و محلی استان کرمانشاه افزود: مورد بعدی این است که باید  مشخص شود کجاها این بازی ها به اجرا درآید، برای مثال وقتی یک بازی منحصر به فضایی روستایی باشد نمی توان آن را در یک استادیوم اجرا کرد.

شیروانی مورد بعدی را که خود مهمترین نکته برمی شمرد، هزینه های اجرای این بازیها دانست و گفت: هریک از کارهایی که انجام می دهیم هزینه هایی را به دنبال دارد و متاسفانه هم اکنون به دلیل مشکلات مالی بسیاری از کسانی که بازیهای بومی و محلی را اجرا می کنند فاقد لباس های محلی هستند و اگر قرار باشد در جشنواره ها این افراد به صورت متحدالشکل ظاهر شوند باید هزینه هایی را برای این موضوع تامین کرد که این هزینه باید از طریق یک نهاد متولی یا تربیت بدنی و یا نهادهای دیگر تامین شود که زمان اجرای بازی، شکل منظمی داشته باشد.

تازمانی که به بازی های بومی و محلی به شکل یک هیئت نگاه شود موفق نخواهد بود

وی تاکید کرد: تا زمانی که بازی های بومی و محلی در قالب یک هیئت نگاه می کنیم، خیلی نمی توان موفق بود.

رئیس هیئت ورزش های بومی و محلی با تاکید بر رشد اقتصادی در نتیجه توجه به صنعت فرهنگی و پیاده سازی آن به عنوان یک جاذبه گردشگری، گفت: این کار به تنهایی در توان تربیت بدنی یا هر اداره دیگری نیست که آن را مدیریت کند و اگر به آن به عنوان یک میراث توجه شود که البته اینگونه نیز بوده و از گذشته و با فلسفه خاص خود به الان منتقل شده است باید حتما نهادی متولی برای آن مشخص و برای این برنامه ها نیز بودجه ای تعریف شود و تا زمانی که این اتفاق نیفتاده و بودجه ای تعریف نشود نمی توان شاهد نتایج مورد نظر در این زمینه بود.

شیروانی افزود: اقداماتی هم که تاکنون در این زمینه صورت گرفته تنها کارهای خودجوش و حرکات احساسی بود که در نهایت هم در حد محدودی است و چیز زیادی هم به جامعه بر نمی گردد.

وی معرفی بازیهای بومی و محلی از رسانه هایی جمعی  چون صدا و سیما را از دیگر راهکارها برای معرفی، ثبت، حفظ و استفاده از این ظرفیت برشمرد و گفت: رسانه جمعی تلویزیون و تبلیغات و معرفی این بازیها از طریق آن بسیار حائز اهمیت خواهد بود.

رئیس هیئت بازیهای بومی و محلی استان کرمانشاه، میراث فرهنگی را یکی از موثرترین سازمان ها در ثبت و حفظ این بازیها دانست و گفت: این ارگان باید خیلی جدی تر از الان به این موضوع نگاه و توجه کند چرا که این بازیها تنها در حد بازی نبوده، بلکه محیط و افکار جامعه ای را که این فرهنگ و بازی از آن برخاسته است را نیز معرفی می کند و در دل هر بازی نیز افکاری وجود دارد و اگر آن افکار معرفی شود به نوعی بازخوانی تاریخ و گذشته مردمان آن دیار نیز خواهد بود.

وزارت عریض و طویل ورزش و جوانان متولی بازی های بومی و محلی است

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان نیز در گفتگو با خبرنگار مهر در خصوص «اقدامات این سازمان برای حفظ، تقویت، معرفی بازیهای بومی و محلی استان و درآمدزایی این صنعت فرهنگی در قالب یک جاذبه گردشگری» گفت: اقدامات ما در حد این خواهد بود که از این بازیها به عنوان یک میراث معنوی یاد کنیم اما یک وزارت عریض و طویل به اسم ورزش و جوانان متولی اصلی این موضوع است که البته تاکنون جشنواره هایی را نیز با همین عنوان (بازی های بومی و محلی) برگزار کرده است و آنچنان ارتباطی کاری با ما ندارد.

علی فعله گری افزود: ما می توانیم از این موضوع به عنوان یک پتانسیل گردشگری یاد کنیم و برای جذب گردشگر از این موضوع استفاده شود، اما متولی اصلی آن ورزش و جوانان است که باید تولیت آن را عهده دار باشد.

وی در پاسخ به این سوال خبرنگار مهر که «آیا سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان از این ظرفیت به عنوان یک ظرفیت چون تمام نقاط دنیا برای جذب گردشگر و درآمد حاصل از آن استفاده کرده است؟ اگر بله به چه صورت و اگر نه به چه دلیل؟» گفت: شکی در آن نیست که از بازیهای بومی و محلی می توان به عنوان یکی از پتانسیل های گردشگری استان استفاده کرد، اما بخش اعظم معرفی و حفظ آن مرتبط با جوامع محلی ماست که روی آن کار کنند.

مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کرمانشاه افزود: ما هم در سازمان براساس چارت کاریمان در تمام تحقیقات، مطالعات مردم شناسی، مطالعات مربوط به حوزه بوم و بوم گردی تماما از آن یاد کرده ایم. حتی در ادارات شهرستانی سازمان در بحث مطالعات مردم شناسی روی این موضوع کار کرده اند و بخش مهمی از کارشان را به این موضوع اختصاص داده و معتقدند که یکی از پتانسیل های گردشگری این مناطق وجود بازی های بومی و محلی است که می تواند به ثبت برسد.

فعله گری تاکید کرد: میراث فرهنگی باید از این بازی ها به عنوان یک پتانسیل استفاده کرده، ثبت و ضبط کند و به عنوان بخشی از میراث معنوی استان روی آن مطالعات لازم را انجام دهد و آن را در جوامع محلیمان حفظ و حراست کند ولی بخش اجرا و تبلیغ آن ما نیستیم و باید دستگاه های دیگر در کنار ما قرار گیرند تا این موضوع به انجام برسد.

تدوین تقویم فرهنگی استان برای تعیین زمان و مکان هر جشنواره و معرفی به گردشگران

وی افزود: اخیرا در ستاد خدمات سفر برای ایام تابستان از سوی ورزش و جوانان مباحثی در این مورد برای جذب گردشگر مطرح شد که در این جلسه نیز مصوب شد که تقویمی از برنامه های اینچنینی در راستای جذب گردشگر در مناطق مختلف استان چون هرسین، دالاهو و...تدوین شود و این تقویم ها به میراث فرهنگی داده شده تا از طریق دفاتر خدمات مسافرتی و بخش های مختلف بتوانیم در جذب گردشگر از آن استفاده کنیم که در آن زمان و مکان هر برنامه در هر منطقه مشخص خواهد شد که قطعا بازی های بومی و محلی نیز بخش اعظمی از این برنامه ها را به خود اختصاص می دهند.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کرمانشاه تصریح کرد: بنابراین وظیفه هر نهاد و راهکارهای معرفی جذب گردشگر از طریق بازی های بومی و محلی و اینکه چه کسی متولی  اینکار است یک مجموعه در هم تنیده و در ارتباط با هم است  و فقط منحصر به ما نیست، چرا که ما نه پتانسیل و  نه اعتبارات بالا و نه نیروی کافی برای این موضوع داریم، بنابراین تمام دستگاه هایی که این پتانسیل را دارند و وظیفه اصلی و ذاتی آنها هم هست باید بیایند در کنار ما قرار گیرند تا این موضوع به نتیجه برسد.

وی به اجرای جشنواره بازی‌ های بومی در کنار جشنواره سنگنوردی بیستون توسط ورزش و جوانان با کمک این سازمان به عنوان یکی از برنامه های فرهنگی اشاره کرد و گفت: معمولا اطلاع رسانی لازم نیز برای برگزاری این جشنواره های بازی های بومی و محلی صورت می گیرد اما اینکه به صورت یک تقویم زمانی مشخص در بیاید نبوده و نیاز به کار بیشتری دارد که در برنامه توسعه کاری ما قرار دارد.

نبود منابع مالی باعث مغفول ماندن بازی های بومی و محلی استان شده است

یک محقق و پژوهشگر کرمانشاهی که علاقمند به ثبت و ضبط بازی های بومی و محلی استان کرمانشاه است در گفتگو با خبرنگار مهر در خصوص نقش بازی های بومی و محلی به عنوان یک صنعت فرهنگی برای درآمدزایی در استان کرمانشاه گفت: بازی های محلی یا بازی های نمایشی یا آیینی چند شاخه هستند که بنده بنابر علاقه مندی خود در سال ۶۵ روی آن کار کرده  و چند سال پیش نیز مجموعه ای را به موضوع «بازی های بومی و محلی و تاثیرات روحی، روانی، تربیتی، روانشناسی و... و.» گردآوری و تدوین کردم اما به دلیل نبود متولی خاص در این رابطه و عدم حمایت کافی تاکنون به چاپ نرسیده است.

نصرت الله سپهر از نقد دو جلد کتاب ازیکی از نویسندگان کرمانشاهی در مورد بازی های بومی و محلی استان خبر داد و بر معرفی صحیح این بازی ها به عنوان یک ظرفیت برای مقابله با تهاجم فرهنگی، یک روش تربیتی و یک جاذبه گردشگری برای درآمدزایی تاکید کرد.

وی پیشقراولان حفظ، احیا و آموزش بازی های بومی و محلی را خانواده ها دانست که باید آن را به عنوان یک فرهنگ به نسل بعدی آموزش دهند.

این استاد دانشگاه در پاسخ به خبرنگار مهر در خصوص راهکار پیشنهادی وی برای انتقال این فرهنگ از نسل های پیشین به نسل کنونی و هم‌چنین نسل کنونی به نسل آینده، به عنوان یک میراث و در درجه بعدی یک جاذبه گردشگری برای درآمدزایی گفت: متولی این موضوع سازمان ورزش و جوانان استان و در درجه بعدی هیئت بازی های بومی و محلی است که زمان تدوین کتابی هم که نوشتم به رئیس هیئت زمان مراجعه کردم تا این موضوع را مد نظر داشته و در چاپ کتاب کمک کند. اما متاسفانه بعضی از کسانی که مسئولین این حوزه را عهده دارشده اند اطلاعاتی در حد اجرای یک بازی نسبت به این موضوع داشته و اطلاعاتی نسبت به تاثیرات این بازی ها از نظر روانی، تربیتی و... نداشته و این باعث شده حق مطلب آنگونه که باید ادا نشده و مورد غفلت قرار گیرد.

بازی های بومی و محلی یک منبع کسب درآمد مهم در جهان

سپهر با اشاره به پیشینه برخی از بازیهای بومی و محلی در برخی نقاط جهان، بازی های بومی و محلی را یکی از طرفیت های ویژه فرهنگی هر منطقه برشمرد که علاوه بر آثار روحی و روانی به عنوان یک میراث معنوی توانسته است در نقاط مختلف جهان جاذبه گردشگری مناسبی برای درآمدزایی و توسعه اقتصادی منطقه مورد نظر باشد.

وی ورزش «زوران» را یکی از بازی های بومی و محلی کرمانشاه دانست که نماد آن هم یعنی «گاو ورزو» در آثار تخت جمشید مشاهده می شود و گفت: متاسفانه عدم توجه به بازی های محلی و آیین های اینچنینی باعث شده که ابتر مانده و به نسل کنونی منتقل نشود، لذا انتقال این ورزش ها چه از طریق فرهنگ شفاهی(سینه به سینه) و نقل قول از پیشینیان و چه به صورت آثار مکتوب نقش زیادی در حفظ، ماندگاری و معرفی این آثار دارد.

این محقق کرمانشاهی، عدم استفاده از دانش متخصصین این موضوع برای حفظ، احیا و معرفی این آیین ها را از دلایل فراموشی و مغفول مانده اثرات این بازی ها دانست و گفت: به دنبال فراموش شدن این ریشه ها، بچه های ما ریشه های ضعیفی در خاک های سست می دوانند و به سمت بازی های بی محتوا و بعضا هدفدار غربی مثل بازی های رایانه ای یا پلی استیشن ها می روند که علاوه بر تخریب بنیان های فکری تا حد زیادی منافع اقتصادی کشورهای تولید کننده را تامین و منابع اقتصادی ما را نیز تضعیف می کند.

وی افزود: بازی های بومی و محلی  علاوه بر جنبه های روحی و روانی، جنبه های اخلاقی و میهن پرستی را نیز در کودکان ونوجوانان ما تقویت می کند و نباید از آن غافل شد که نیازمند کار کارشناسی است.

سپهر، باید این کوتاهی ها جبران شود تا از طریق آن بتوانیم تا حدی این ورزش ها و بازی ها را احیا کنیم و البته در کنار تمام آثار آن به عنوان یک جاذبه گردشگری و یک اقتصاد فرهنگی به آن تکیه و به درآمدزایی برسیم.

 راهکارهای معرفی بازیهای بومی و محلی

این پژوهشگر در حوزه بازی های بومی و محلی، ساخت فیلم هایی با این مضمون، برگزاری جشنواره های جهانی، کشوری و محلی بازی های بومی محلی، ساخت انیمیشن، چاپ کتاب های با این محتوا و مضمون و با بهره گیری از اشکال تاثیرگذار در کتب مذکور و... را از جمله راهکارهای احیا، معرفی و تقویت بازی های بومی و محلی در استان برشمرد که در نتیجه آن درآمدزایی نیز اتفاق بیفتد.

وی یادآور شد: برای دستیابی به نتایج و اثرات مثبت بازیهای بومی و محلی ابتدا باید یک دستگاه متولی مشخص، سپس این دستگاه متولی اقدام به تشکیل کارگروه هایی در این زمینه کند و سپس در مباحث تبلیغاتی، آموزشی و...بازیهای بومی و محلی را محور قرار دهد که با هدفمندکردن این بازیها به سمت اقتصاد فرهنگی نیز در کنار دیگر آثار مثبت آن برویم.

بازی های بومی و محلی بن مایه های فرهنگی ما هستند

معاون سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کرمانشاه تصریح کرد:  این بازیها در کنار سایر آیین ها و رسوم، بن مایه های فرهنگی ما هستند که باید آنها را حفظ کنیم.

سپهر، تصریح کرد: بازی های بومی محلی از چند بعد می تواند بر اقتصاد، اجتماع و فرهنگ موثر باشد که از آنجمله می توان به اقتصاد داخلی و خارجی، یا ابعاد اجتماعی داخلی و خارجی و... اشاره کرد که باید روی این ابعاد کار شود و آنها را احیا کنیم تا در کنارهمه آثار آن به درآمدزایی هم برسیم.

این پژوهشگر و استاد دانشگاه با اشاره به برگزاری جشنواره «داوینیون» در شهر اوینیون کشور فرانسه گفت: این جشنواره یکی از قدیمی ترین جشنوراه های جهانی تئاتر است که علاوه بر فرانسه سایر کشورها نیز در آن حضور داشته و البته یکی از بخش های آن نیز همین بخش بازی های بومی و محلی است که ظرفیت مناسبی برای معرفی بازیهای بومی و محلی هر کشور شرکت کننده در این جشنواره محسوب می شود و به نوعی در طی آن می توان به یک تبادل فرهنگی مناسب دست یافت.

وی تصریح کرد: جشنواره «داوینیون» به نوعی توانسته است علاوه بر معرفی کشور فرانسه به درآمدزایی اقتصادی در شهر آوینیون کمک شایانی کند اما در کشور و استان ما علی رغم ظرفیت وسیع موجود در بازیهای بومی و محلی نتوانسته ایم چنین جشنواره ای را داشته باشیم تا به نتایج ذکر شده برسیم.

وی تصریح کرد: در جشنواره آوینیون از کشورهای مختلف دعوت به عمل می آید و کارهای برگزیده هر کشور نیز در آنجا به نمایش گذاشته می شود  و رشته های مختلفی نیز دارد.

این پژوهشگر و استاد دانشگاه  افزود: البته این جشنواره، جشنواره ای است که انعکاس جهانی داشته و خودش را در دنیا نشان می دهد اما در کشور ما این همه پتانسیل در این عرصه وجود دارد که روی آن کار نمی شود تا در فراخوان این جشنواره شرکت داده شوند و متاسفانه یک سری گیرها در این زمینه در کشور ما وجود دارد.

سپهر یادآور شد: در گذشته مواردی از صنایع فرهنگی ما در این جشنواره حضور داشته اند که از آن جمله می توان به حضور ساز «سرنای» ما به عنوان «ساز خاور زمین» اشاره کرد که مورد استقبال خوبی هم قرار گرفت اما جای کار بیشتری دارد و تلاش بیشتری را می طلبد.

وی تصریح کرد: با توجه به موارد ذکر شده، برگزاری جشنواره های از این دست و یا حضور موثر در چنین جشنواره هایی با کار بر روی آثار و صنایع فرهنگی نقش موثری در حفظ، احیا، تقویت و معرفی این آثار علی الخصوص بازیهای بومی و محلی  و دستیابی به نتایج مثبت آن از جمله منفعت اقتصادی دارد، اما متاسفانه این حضور بسیار کم رنگ است و بازی های بومی و محلی ما به عنوان یک بن مایه فرهنگی در حال کم رنگ شدن و رو به نابودی است و از سوی دیگر نیز بازیهای هدفدار و مشکل دار از طریق بازارهای جدید به سبدخانوار وارد شده و ذهن وروح و فکر نسل جدید ما را منهدم می کند.

۱۰۰ بازی بومی و محلی منحصر به استان کرمانشاه است

این پژوهشگر و محقق کرمانشاهی از مطالعه روی حدود ۱۰۰ بازی محلی منحصر به فرد در کرمانشاه و شناسایی آنها خبر داد و گفت: البته ممکن است ۱۰۰ بازی محلی دیگر هم  در استان مرسوم باشد اما منحصر به کرمانشاه نیست.

سپهر افزود: بازی های بومی و محلی منحصر به کرمانشاه که بنده روی آنها کار کرده ام بیشتر مربوط به نقاط روستایی و عشایر نشین استان بوده که سینه به سینه از طریق پیشینیان به افراد کنونی جوامع روستایی رسیده است و به نوعی دستخوش تغییر قرار نگرفته اند و ریشه آیینی دارند.

وی بازیهای «قمچان»، «پالان»، «کلاو روان»، «تیموتیمو»، «شلان»، «قلان» و «شرگه» را از جمله بازی‌های بومی و محلی منحصر به استان کرمانشاه برشمرد.

سپهر تصریح کرد: برخی بازیهای حتی بین کشور ما و کشورهای دیگر نیز مشترک است که نمی توان آن را جزو بازیهای بومی و محلی ما دانست، برای مثال بازی «الش ملش» یکی از بازی هایی است که علاوه بر کشور ما در کشور کره نیز وجود دارد و جزو بازیهای منحصر ما نسیت.

وی در پایان خواستار توجه همه مسئولین استانی در این زمینه شد و گفت: تولید آثاری با این مضمون نقش موثری در ماندگاری، حفظ و تقویت آن دارد، لذا باید در تولید فیلم‌ها، کتب و برگزاری برنامه های مختلف استانی، ملی و جهانی که در استان برگزار می شود به این مقوله نیز بپردازیم تا شاهد نتایج مثبت آن در ابعاد مختلف، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و... نیز باشیم.

بنابر نظرات کارشناسانه مطرح شده در گزارش فوق می طلبد که مسئولان استانی توجه بیشتری را به این صنعت به عنوان یک صنعت پولساز و جاذب گردشگر داشته باشند تا بتوان از این ظرفیت وسیع در استان کرمانشاه که همواره مدال آور معضل بیکاری است استفاده کرده و تا حدی این معضل اجتماعی را التیام بخشید.

گزارش از: طیبه قدمی